Jak wziąć rozwód z obcokrajowcem, którego miejsce pobytu jest nieznane?

W czasach globalizacji coraz częściej zdarza się zawieranie małżeństw pomiędzy osobami pochodzącymi z różnych krajów. Nie zawsze jednak związki takie trwają długo i szczęśliwie, a na małżonków spada ciężar związany z przeprowadzeniem rozwodu, który jest bardziej skomplikowany od rozwodu małżeństw obywateli tego samego państwa.

Dodatkowy problem pojawia się gdy małżonek przebywa poza granicami Polski, a ustalenie miejsca jego pobytu nie jest możliwe. W tej sytuacji procedura rozwodowa jest jeszcze bardziej zagmatwana, ale to nie oznacza, że niemożliwa do przeprowadzenia.

Jeśli polski obywatel chcący złożyć pozew o rozwód przeciwko małżonkowi będącemu obywatelem obcego kraju, którego miejsca pobytu nie można ustalić, powinien zacząć od złożenia w sądzie wniosku o ustanowienie kuratora dla nieznanej z miejsca pobytu osoby, a sąd obowiązany jest w pierwszej kolejności rozpoznać ten wniosek. Niedopełnienie tego wymogu przez stronę wnoszącą pozew skutkować może zawieszeniem postępowania rozwodowego lub odmową jego wszczęcia.

O ustanowieniu kuratora zawiadamia się poprzez publiczne ogłoszenie w budynku sądowym i lokalu wójta, w wyjątkowych sytuacjach także w prasie. Do uprawnień kuratora będzie należało poza odbiorem pism procesowych kierowanych do osoby pozwanej, także reprezentowanie jej interesów podczas całego postępowania rozwodowego. Z chwilą odbioru korespondencji przez kuratora doręczenie staje się skuteczne, tak jakby zostało doręczone osobie pozwanej. Proces rozwodowy może więc zostać wszczęty, kiedy pozew zostanie doręczony ustanowionemu w sprawie kuratorowi.
Sąd wydaje w sprawie wyrok zaoczny, który po uprawomocnieniu rozwiązuje związek małżeński, zgodnie z żądaniami strony powodowej. Poprzedzone jest to przeprowadzeniem postępowania dowodowego, na okoliczność zupełnego i trwałego rozpadu małżeństwa.

Problematyczna może okazać się także właściwość sądu, do jakiego należy złożyć pozew. Będzie ona zależała od ostatniego miejsca zamieszkania małżonków. Zgodnie bowiem z art. 41 k.p.c. „powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się przed sąd, w okręgu którego małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym ma jeszcze miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.”

We wskazanych okolicznościach, kiedy miejsca pobytu małżonka nie można ustalić, sądem właściwym będzie sąd okręgu, w którym małżonkowie ostatnio mieszkali, o ile powód jeszcze tam zamieszkuje lub przebywa, a jeśli nie – miejsce obecnego zamieszkania strony powodowej.
Informację o orzeczeniu rozwodu umieszcza się na oryginale aktu małżeństwa w urzędzie stanu cywilnego, z którego strona zainteresowana może uzyskać odpis, lub zapoznać się z prawomocnym orzeczeniem sądu o rozwodzie. Strona pozwana, wobec której orzeczono rozwód, ma prawo do zapoznania się z także aktami sprawy, których sygnaturę znajdzie w akcie małżeństwa.