Prawo międzynarodowe
Prawo międzynarodowe (prawo międzynarodowe publiczne) obejmuje normy prawne regulujące stosunki między państwami, międzynarodowymi organizacjami oraz innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Przedmiotami tego prawa są m.in.:
- utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa,
- tworzenie reguł współpracy państw,
- ustalanie reguł postępowania na terenach niepodlegających niczyjej władzy,
- form wzajemnych stosunków i postępowania (np. zakaz agresji),
- regulacja zasięgu terytorialnego państw,
- określenie sytuacji państwa w stosunku do innych państw.
Stanowi jedną z najstarszych dziedzin prawa. Znano je już w starożytności. Początkowo używano terminu „prawo narodów” będącego tłumaczeniem łacińskiej nazwy „ius gentium”. Następnie przeszło ono w „prawo państw”, „prawo międzypaństwowe”, „prawo zewnątrzpaństwowe”, „prawo międzysuwerenne”. Termin „prawo międzynarodowe” powstał w XVIII w. Po raz pierwszy użył go J. Bentham w 1780 r. zaś na grunt polski przeniósł go F. Kasparek.
Za najważniejszy współcześnie dokument prawa międzynarodowego uważana jest Karta Narodów Zjednoczonych, powołującą do życia ONZ i proklamującą zasady stosunków międzynarodowych (założenia: zakaz agresji, mieszania się w sprawy wewnętrzne innych państw czy użycia siły i nakaz pokojowego rozwiązywania sporów).
Z prawa międzynarodowego wyrosły porządki prawne wyznaczone przez Unię Europejską i WTO.
Dziś ten dział prawa reguluje i chroni:
- prawo organizacji międzynarodowych;
- prawo traktatów;
- prawo konsularne i dyplomatyczne;
- prawo dot. terytorium (prawo lotnicze, morza, dot. rzek międzynarodowych);
- prawo konfliktów zbrojnych (prawo humanitarne);
- międzynarodowe prawo karne;
- prawo kosmiczne;
- prawo dot. ludności (ochrona praw człowieka, uchodźców, dot. obywatelstwa, cudzoziemców, azylu, ekstradycji).
Źródłami prawa międzynarodowego są: umowa międzynarodowa, zwyczaj międzynarodowy, ogólne zasady prawa, akty jednostronne państw, wiążące i prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych.
Normy prawa międzynarodowego mają status i charakter w dużej mierze norm względnie obowiązujących. Nie posiadają one nadrzędnego, centralnego rządu i ustawodawcy. Podstawą obowiązywania tego rodzaju prawa jest zgoda państw. Brakuje tu także aparatu przymusu, a także obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego. Warunkiem obowiązywania międzynarodowych przepisów jest zgoda danego państwa na respektowanie norm przyjętych umów międzynarodowych. Obowiązuje tu także zasada wzajemności, pacta sunt servanda i uznania dla praw zwyczajowych.