Prawo karne

Spośród wszystkich gałęzi prawa jedna budzi największe emocje. Odnosi się ona bowiem do czynów, które z prawem najbardziej się kojarzą – przestępstw sensu stricto. Mowa oczywiście o prawie karnym.

Jest to zespół przepisów, który normuje kwestie odpowiedzialności człowieka za czyny uznane za zabronione pod groźbą kary. Jest to bardzo rozbudowany i skomplikowany dział prawa, dlatego też dzieli się na kilka działów:

1. Prawo karne materialne jest zespołem przepisów normujących to, czy czyn jest przestępstwem czy nie, jeżeli tak, to jaka kara za nie przysługuje i wreszcie, jakie środki prawne mogą być podjęte wobec sprawców.
2. Jednak nie wystarczy złapać sprawcę, by go ukarać. Zgodnie z zasadą domniemania niewinności potrzebny jest proces. Zasady tegoż normuje prawo karne formalne, zwane procesowym.
3. Ostatnim działem prawa karnego jest prawo karne wykonawcze. Zawiera ono przepisy prawne odnoszące sie do wykonywania kar, środków karnych i zabezpieczających oraz innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych.

Inną kwestią, chociaż pokrewną, jest prawo wobec nieletnich dopuszczających się czynów zakazanych. Jako, że czyny nieletnich nie stanowią przestępstw zajmuje się nimi prawo wykroczeń, nie będące częścią prawa karnego.

Innym podziałem jest kryterium zakresu stosowania prawa karnego. Wtedy do czynienia mamy z:

• prawem karnym powszechnym (tj. odnoszącym się do wszystkich osób i wszystkich dziedzin życia społecznego),
• prawem karnym indywidualnym (zawierającym normy chroniące interesy – prawo karne skarbowe, czy konkretną grupę osób – na przykład prawo karne wojskowe).

W związku ze złożonością i szeroką dziedziną źródłami obowiązującego w Polsce prawa karnego są:

• Kodeks karny,
• Kodeks postępowania karnego,
• Kodeks karny wykonawczy,
• Kodeks karny skarbowy.

Każdy odpowiada za oddzielną dziedzinę i jest w obrębie jej prawem nadrzędnym. Wszystkie te zabiegi mają na celu konkretne działania, które określa doktryna prawa karnego. Ma ono w założeniu funkcję sprawiedliwościową (to znaczy zaspokaja poczucie sprawiedliwości tak konkretnej osoby pokrzywdzonej jak i całego społeczeństwa), funkcję ochronną (jak nie trudno się domyślić chodzi o ochronę dóbr, które zapewniają jednostce prawidłowy rozwój i funkcjonowanie, przed osobami, które naruszają normy karne) oraz funkcję gwarancyjną (czyli zabezpieczenie jednostki przed ingerencją w jej prawa władzy, która pod pretekstem wykonywania funkcji ochronnej chce godzić w jej dobro).