Kto ma prawo do zachowku?

Zachowek jest prawem do spadku, które przysługuje osobom pominiętym w testamencie po spełnieniu kilku warunków. Skorzystać z niego mogą wyłącznie najbliżsi członkowie rodziny. Jest to instytucja kontrowersyjna, jednak niewiele osób wie, że może z niej skorzystać. Ważne przy tym, że uprawniony do zachowku otrzymuje rekompensatę, ale nie staje się spadkobiercą, a w związku z tym nie odpowiada za długi spadkowe.

Zachowek dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament. Roszczenie takie przysługuje dzieciom, małżonkowi, rodzicom zmarłego, którzy byliby powołani do spadku na mocy obowiązujących przepisów prawnych, jeśli spadkodawca nie sporządziłby testamentu. Po ustaleniu czy danej osobie przysługuje prawo do zachowku należy poprawnie wyliczyć jego wysokość. Prawo zachowku dotyczy bowiem połowy udziału, który byłby dziedziczony na mocy ustawy, czyli gdyby testament nie został sporządzony. Wyjątkowo jeśli uprawnionym do zachowku jest osoba małoletnia lub osoba trwale niezdolna do pracy, wtedy wysokość zachowku jaki jej przysługuje wynosi 2/3 udziału, który przypadałby tej osobie przy dziedziczeniu ustawowym.

Aby poprawnie obliczyć wysokość zachowku należy zacząć od właściwego określenia wysokości spadku, czyli wszystkich jego składników. I tak pod uwagę bierze się tu darowizny i zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Do spadku nie dolicza się natomiast drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych w danych stosunkach, np. prezentów świątecznych, urodzinowych, czy przekazanych w ramach pomocy ubrań, darowizn dokonanych 10 lat i wcześniej licząc od otwarcia spadku, darowizn dokonanych na rzecz osób niebędących spadkobiercami ustawowymi, którym nie przysługiwałoby prawo do zachowku, darowizn dokonanych przed upływem 10 miesięcy do momentu narodzin dziecka uprawnionego do spadku, a także dokonanych na rzecz małżonka przed zawarciem związku małżeńskiego.

Jeśli prawo do zachowku i jego wysokość zostały ustalone, osoba, której to prawo przysługuje, może wystąpić z roszczeniem przeciwko spadkobiercy bądź spadkobiercom testamentowym. Roszczenie to przysługuje w terminie 5 lat od dnia, w którym testament został ogłoszony. Wystąpienie od razu na drogę sądową nie jest konieczne, ubieganie się o zachowek można bowiem zacząć od wezwania spadkobiercy testamentowego do wypłaty kwoty należnej z tytuły zachowku. Z roszczeniem o wypłatę zachowku można wystąpić również przeciwko zapisobiercom windykacyjnym i obdarowanym.

Prawo do zachowku w pierwszej kolejności przysługuje dzieciom, w tym także przysposobionym oraz małżonkowi. W następnej kolejności prawo to zyskują wnuki spadkodawcy, a następnie ewentualnie zstępni. Wnukowi roszczenie o zachowek przysługiwać będzie wyłącznie, gdy dziecko spadkodawcy utraci prawo do zachowku, np. w skutek śmierci lub uznania za niegodnego dziedziczenia.