Na jakich zasadach można zmienić imię i nazwisko?

Różne życiowe okoliczności mogą spowodować chęć zmiany imienia lub nazwiska, lub jednego i drugiego. Z formalnego punktu widzenia nie ma ku temu przeszkód, jednak muszą zostać spełnione pewne przesłanki.

Zmiany takiej może dokonać obywatel polski, cudzoziemiec, który nie posiada obywatelstwa żadnego państwa (tzw. apatryda), ale jego miejsce zamieszkania jest w Polsce, a także cudzoziemiec, który uzyskał w Polsce status uchodźcy. Zmianie może podlegać zarówno imię i nazwisko, przy czym ostatecznie można po niej mieć co najwyżej nazwisko dwuczłonowe lub dwa imiona.

Poprzez zmianę imienia należy rozumieć zastąpienie wybranego imienia innym imieniem, zastąpienie dwóch imion jednym imieniem lub odwrotnie, dodanie drugiego imienia, zmianę pisowni imienia lub imion, zmianę kolejności imion. Poprzez zmianę nazwiska natomiast należy rozumieć zmianę na inne nazwisko, zmianę pisowni lub zmianę nazwiska ze względu na formę właściwą dla danej płci.

Zgodnie z przepisami zmienić można imię i nazwisko ośmieszające lub nielicujące z godnością człowieka. Zmiany można dokonać również na nazwisko używane, nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione lub na imię i nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w kraju, którego obywatelstwo również się posiada. Katalog powodów, które mogą uzasadniać zmianę jest otwarty, powyższe sytuacje mają jedynie charakter przykładowy. Oceny zasadności tych powodów za każdym razem dokonuje kierownik stanu cywilnego, który rozpatruje wniosek w tej sprawie. Cudzoziemiec posiadający w Polsce status uchodźcy, może zmienić imię i nazwisko wyłącznie ze względu na zagrożenie jego życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego. Zmiana dokonywana jest na imię i nazwisko wskazane przez wnioskującego, przy czym nie może być to nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej, czy wojskowej, chyba że członkowie rodziny osoby wnioskującej o zmianę posiadają to nazwisko.

Procedurę rozpoczyna wniosek osoby zainteresowanej, a kończy wydanie decyzji w sprawie, która może być decyzją zmieniającą imię lub nazwisko, bądź decyzją odmowną. Od decyzji przysługuje odwołanie do właściwego miejscowo wojewody.

Wniosek składa się do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego, a osoby mieszkające poza granicami kraju mogą taki wniosek złożyć w konsulacie, wskazując kierownika urzędu, do którego wniosek ma zostać przekazany. Zmiana imienia lub nazwiska skutkuje koniecznością zmiany aktu urodzenia i aktu małżeństwa, niezbędne jest więc również wskazanie, gdzie takowe zostały wydane. Zmian w tych dokumentach dokonują kierownicy urzędów stanu cywilnego, po uzyskaniu informacji od kierownika urzędu, do którego wniosek wpłynął, a który ma obowiązek powiadomić ich o zmianie.
Zmiana nazwiska obojga rodziców automatycznie rozciąga się na ich małoletnie dzieci, a także dzieci, które zrodzą się z tego małżeństwa. Jeśli zmiana dotyczy jednego z małżonków obejmie ona wspólne dzieci, jeśli drugi z małżonków wyrazi na to zgodę.