Czynny żal

Yastremska/bigstockphoto.com

Czynny żal jest określeniem nieformalnym, więc nie jest ściśle definiowany przez prawo. Określa się tak zachowanie polegające na zaniechaniu przestępstwa lub zapobieganiu jego skutkom przez sprawcę. Okazanie czynnego żalu może doprowadzić do złagodzenia kary lub nawet do całkowitego jej uniknięcia.

Pojęcie czynnego żalu dość często pojawia się w kontekstach związanych z podatkami. Gdy podatnik nie wywiąże się z obowiązku wobec urzędu skarbowego (nie złoży zeznania lub złoży je po wymaganym terminie, niewłaściwie prowadzi księgi rachunkowe itp.), może podjąć działania, by uniknąć odpowiedzialności karnej. Aby działania te zostały uznane za czynny żal, trzeba spełnić kilka warunków.

Po pierwsze, sprawca musi zawiadomić odpowiedni organ – w tym przypadku urząd skarbowy – o czynie zabronionym. Zawiadomienie takie powinno być złożone na piśmie i należy w nim podać istotne okoliczności czynu oraz informacje o osobach współdziałających. Nie musimy przy tym podawać przyczyn niedopełnienia obowiązku. Istotne jest, by na dowodzie nadania listu podać informację: „List zawiera zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego”. Istnieje także możliwość przekazania zawiadomienia ustnie do protokołu – natomiast nie wystarczy zwykła rozmowa z urzędnikiem.

Drugim warunkiem jest dopełnienie zaległego obowiązku. Może to być uregulowanie zaległego podatku wraz z odsetkami lub złożenie przeterminowanej deklaracji podatkowej – w zależności od sytuacji.

Zwróćmy uwagę, że termin złożenia czynnego żalu nie jest ściśle określony w przepisach, jednak musimy to zrobić, zanim urząd skarbowy dowie się o popełnieniu czynu zabronionego. Dlatego czynny żal należy składać wraz z zaległym zeznaniem podatkowym, a nie np. kilka dni później – bo wtedy urząd skarbowy już będzie wiedział o opóźnieniu. Czynny żal jest również bezskuteczny, gdy czyn został już wykryty w drodze przeszukania czy kontroli.

Możliwość uniknięcia kary poprzez czynny żal nie dotyczy również kilku innych sytuacji. Z możliwości tej nie może skorzystać osoba, która nakłoniła inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, zwłaszcza gdy wykorzystała zależność innej osoby od siebie (np. relację pracodawca – pracownik). Inny przypadek to osoba, która kierowała wykonaniem czynu zabronionego lub zorganizowała w tym celu grupę (chyba że wszyscy członkowie grupy złożą czynny żal).

W sytuacji popełnienia błędu w deklaracji podatkowej nie ma konieczności składania czynnego żalu. Należy wówczas złożyć korektę deklaracji. Korekta musi być skuteczna prawnie, czyli zgodna z przepisami ordynacji podatkowej. W odróżnieniu od czynnego żalu, nie trzeba ujawniać okoliczności ani osób współdziałających. Od początku 2016 r. nie trzeba również jej uzasadniać.