Dozwolony użytek

robuart/bigstockphoto.com

Dozwolony użytek w prawie własności intelektualnej jest definiowany jako zezwolenie na korzystanie z już rozpowszechnionego utworu bez konieczności zgody właściciela praw autorskich lub patentowych pod ściśle określonymi warunkami i w ściśle określonych sytuacjach. W Polsce te warunki i sytuacje są sprecyzowane przez ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych w artykułach od 23 do 35.

Jeśli chodzi o użytek prywatny, w znacznej większości przypadków możemy korzystać z utworów bez ponoszenia żadnych opłat, o ile użytek ten jest ograniczony do „osób pozostających w związku osobistym”, takim jak pokrewieństwo, powinowactwo czy też dość niejasno określony „stosunek towarzyski”. Jednak kopie programów komputerowych nie mogą być udostępniane nikomu, nawet krewnym i przyjaciołom, chyba że pozwala na to licencja.

Natomiast jeśli chodzi o dozwolony użytek wykraczający poza zakres osobisty, sformułowano już bardziej szczegółowe zasady. Dopuszcza on między innymi:

• okresowe korzystanie z utworów potrzebnych do przeprowadzenia procesu technologicznego, przekazywanych droga teleinformatyczną i stosowanych zgodnie z przeznaczeniem (instrukcje obsługi, know-how);
• rozpowszechnianie programów telewizyjnych i radiowych przez anteny centralne i sieci kablowe, o ile sygnał jest dostarczany do najwyżej 50 gospodarstw domowych;
• udostępnianie i pożyczanie wcześniej nabytych utworów przez biblioteki, archiwa i szkoły;
• prawo do cytatu – możliwość przytoczenia fragmentów innych utworów w dziełach stanowiących całość, o ile jest to uzasadnione np. ich analizą lub nauczaniem;
• sporządzanie kopii fragmentów utworów do celów dydaktycznych;
• publiczne wykonywanie utworów podczas imprez i uroczystości, o ile organizatorzy nie mają z tego korzyści majątkowych, a wstęp jest bezpłatny.

Jeśli dozwolony użytek wykracza poza zakres osobisty, zawsze należy wymienić źródło utworu oraz imię i nazwisko twórcy.