Jakie konsekwencje ma separacja?

Związek małżeński jest to wspólnota duchowa, fizyczna i gospodarcza. Ustanie któregokolwiek elementu tej wspólnoty, bez uzasadnionej okoliczności życiowej, jest przejawem rozkładu. Gdy trudno liczyć na jakąkolwiek poprawę pojawia się pytanie – rozwód, czy może separacja?

Separacja jest to sposób rozwiązania wspólnoty małżeńskiej, bez prawa wstępowania przez małżonków w nowy związek małżeński. Jest to czas na „zastanowienie się”. Osoby decydujące się na separację sądową z jakiś powodów nie podejmują jeszcze ostatecznej decyzji co do losów małżeństwa. Warunkiem separacji jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.

Rozróżnia się dwa rodzaje separacji:

• Separację faktyczną, która nie jest usankcjonowana orzeczeniem sądowym. Polega na ustaniu wspólnego pożycia małżonków poprzez wygaśnięcie więzi fizycznej, duchowej i gospodarczej, następuje tzw. rozdzielenie się małżonków od stołu i łoża. Ten rodzaj separacji nie rodzi żadnych skutków w stosunkach majątkowych, nie powoduje wygaśnięcia obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, która w świetle prawa nadal istnieje, jak również utrzymane są uprawnienia do dziedziczenia po sobie

• Separację prawną będącą wynikiem orzeczenia sądu. W tym przypadku zachodzą te same skutki, jak przy rozwodzie z jedną olbrzymią różnicą – nie dochodzi do rozwiązania węzła małżeńskiego. Małżeństwo formalnie nadal istnieje, a uzyskanie separacji sądowej jest mniej skomplikowane niż rozwodu. W tym przypadku wystarczające jest wykazanie, że małżonków nie łączą już żadne więzi. Nie trzeba udowadniać, iż rozkład pożycia ma charakter trwały.

Na wniosek każdego z małżonków (bez względu na winę) sąd może orzec separację. Pozew o separację składa się w sądzie okręgowy właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania małżonków. Do wniosku należy dołączyć odpis aktu małżeństwa, oraz odpisy aktów urodzenia wspólnych dzieci. W postępowaniu o separację może okazać się pomocne zaciągnięcie opinii prawnika, zwłaszcza, gdy w grę wchodzi separacja z orzekaniem o winie. Jeżeli małżonkowie nie posiadają wspólnych, małoletnich dzieci, to sąd na ich zgodne żądanie, orzeka separację bez wskazania winnego. Wówczas sąd orzeka w postępowaniu nieprocesowym. W przeciwnym wypadku sąd zobowiązany jest wskazać, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia rozwodu i jest ono uzasadnione to sąd orzeka rozwód. Małżonkowie po wyroku separacyjnym nadal pozostają rodziną. W przypadku, gdy wskutek separacji miałoby ucierpieć małoletnie dziecko małżonków, orzeczenie takie, nie jest dopuszczalne. Dlatego przy orzekaniu separacji sąd bierze pod uwagę stosunki dzieci z rodzicami, ich stopień wrażliwości oraz stan zdrowia. Możliwe jest jednak ograniczenie władzy rodzicielskiej, jednemu z nich, jeżeli sytuacja tego nakazuje. Nie bez znaczenia jest też dobro drugiego małżonka.

Separacja powoduje również rozdzielność majątkową między małżonkami. Jednak w przypadku gdy małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka dostarczenia środków utrzymania.

W sprawach spornych, podziału użytkowania mieszkania, podziału wspólnego majątku, można zwrócić się do sądu. W przypadku zaciągniętych zobowiązań, jeżeli powstały one przed orzeczeniem o separacji, odpowiedzialność ponoszą wspólnie małżonkowie, jeżeli powstały po orzeczeniu separacji, każdy z małżonków odpowiada samodzielnie za swoje zobowiązania. Stan rozdzielności majątkowej można utrzymać po zniesieniu separacji, jeżeli jest taka wola małżonków.

Jednym ze skutków orzeczenia separacji przez sąd jest niedziedziczenie po sobie przez małżonków.