Czym jest domena publiczna?
HD_Premium_shots/bigstockphoto.com
Domena publiczna daje nieograniczone prawo korzystania z utworów, które nie są objęte prawem autorskim, gdyż albo zdążyło ono już wygasnąć, albo nigdy ich nie dotyczyło.
Pojęcie to wywodzi się z systemu common law (prawa precedensowego – obowiązującego w krajach anglosaskich). Istnienie domeny publicznej opiera się na założeniu, że powinna istnieć pewna liczba utworów należących do wspólnego dziedzictwa, aby możliwy był swobodny rozwój kultury i nauki.
Jakie zatem dzieła nie są przedmiotem prawa autorskiego? Prawu temu w ogóle nie podlegają między innymi akty normatywne i ich projekty, dokumenty, znaki i symbole urzędowe, opublikowane opisy patentowe i proste informacje prasowe.
Dzieła, które podlegają prawu autorskiemu, mogą przejść do domeny publicznej pod określonymi warunkami. Zgodnie z polskim prawem, musi upłynąć 70 lat od śmierci ich autora lub współtwórców. Jeśli twórca nie jest znany, 70 lat liczy się od daty pierwszego rozpowszechnienia. Natomiast jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca, czas ten liczymy również od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu lub od daty jego ustalenia. W polskim systemie prawnym nie ma odrębnej definicji domeny publicznej – po prostu mamy do czynienia z utworami, do których prawa autorskie wygasły lub nigdy nie obowiązywały, więc można z nich dowolnie korzystać; stosuje się przy tym termin „własność publiczna państwa”.
Przejście utworów do domeny publicznej następuje z dniem 1 stycznia roku następnego po tym, w którym prawa autorskie przestają obowiązywać – tego dnia jest więc obchodzony Dzień Domeny Publicznej. Od tej chwili utwory takie można swobodnie adaptować i reinterpretować bez pytania kogokolwiek o zgodę.
W Polsce nie ma możliwości dobrowolnego zrzeczenia się praw autorskich. Autor może jednak skorzystać z CC0 – jednostronnego oświadczenia o zrzeczeniu się praw w najszerszym zakresie, w jakim jest to dopuszczalne w danym systemie prawnym. W niektórych krajach jest to równoznaczne z przejściem dzieła do domeny publicznej.