Delikt

Delikt to słowo pochodzące z łaciny, oznaczające czyn niedozwolony, błąd, przewinienie. Jest to termin prawniczy, którego geneza sięga starożytnego Rzymu i tworzącego się tam prawodawstwa.

Z prawa rzymskiego zaczerpnięto również funkcjonujący do dzisiaj podział deliktów na:

• delicta – czyny niedozwolone prawa cywilnego (prywatnego),
• crimina – czyny niedozwolone prawa karnego.

W prawie cywilnym czyn niedozwolony powoduje powstanie zobowiązania między sprawcą a poszkodowanym. Sprawca zobowiązany jest do naprawienia szkody, jeśli tego nie uczyni, kwestia ta rozstrzygana jest przed sądem i staje się przedmiotem procesu cywilnego (prywatnego). Delikt może polegać na działaniu, które może być zawinione lub niezawinione, albo wynikać ze zdarzenia, za które sprawca ponosi odpowiedzialność. Przykładem tego drugiego może być wyrządzenie szkody przez zwierzęta, za które odpowiedzialność ponosi ich właściciel. Wówczas jemu przypisuje się obowiązek naprawienia szkody.

Delikt w prawie karnym natomiast jest czynem bezprawnym, zabronionym na podstawie obowiązujących przepisów. Występuje w prawie karnym i w prawie karnym skarbowym. W zależności od wagi popełnionego czynu delikt może mieć formę przestępstwa lub wykroczenia.
Czyny niedozwolone powodują powstanie po stronie poszkodowanego roszczenia o naprawienie szkody, albo do odszkodowania.

Odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych uregulowana jest w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 415 „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są:

• powstanie szkody,
• popełnienie czynu niedozwolonego przez sprawcę,
• związek przyczynowy między popełnionym czynem a szkodą,
• wina sprawcy.

Wszystkie te przesłanki muszą być spełnione łącznie, a brak którejkolwiek z nich wyłącza odpowiedzialność sprawcy. Odpowiedzialność za szkodę może mieć postać:

• obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego (naprawienia szkody),
• obowiązku zapłaty odszkodowania,
• obowiązku zadośćuczynienia.

Wyróżnia się również delikt konstytucyjny, który jest czynem niewyczerpującym znamion przestępstwa, ale naruszającym umyślnie lub nieumyślnie konstytucję lub inną obowiązującą ustawę. Czyn ten można jednak przypisać wyłącznie wąskiej grupie osób, które naruszenia dokonały w związku z zajmowanym stanowiskiem i w zakresie urzędowania. Delikt konstytucyjny popełnić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu wykonujący obowiązki Prezydenta RP, Prezes Rady Ministrów, członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych oraz posłowie i senatorowie w ograniczonym zakresie. O popełnieniu tego rodzaju deliktu rozstrzyga Trybunał Stanu.