Czy darowiznę można odwołać?

ilixe48/bigstockphoto.com

Darowizna definiowana jest jako nieodpłatne przeniesienie rzeczy lub praw na inną osobę. Jest ona praktykowana zwłaszcza między krewnymi, np. w sytuacji przekazania w prezencie wartościowej rzeczy bądź większej sumy pieniędzy. Jednak w wyjątkowych przypadkach może ona zostać odwołana.

Odwołanie darowizny niewykonanej

O odwołaniu darowizny niewykonanej można mówić, gdy umowa darowizny została już zawarta, ale przedmiot darowizny nie został jeszcze przekazany. Przykładowo, ojciec podpisał z córką umowę, w której zobowiązał się przekazać jej mieszkanie. Jednak nie doszło do podpisania aktu notarialnego przenoszącego własność wspomnianego lokalu.

Okolicznością usprawiedliwiającą odwołanie darowizny w takiej sytuacji jest znaczące pogorszenie się sytuacji majątkowej darczyńcy, np. wskutek utraty pracy czy choroby. Pogorszenie to musi być na tyle istotne, że gdyby darczyńca wywiązał się z umowy, groziłby mu niedostatek uniemożliwiający utrzymanie się czy też dopełnianie obowiązków alimentacyjnych.

Art. 897 Kodeksu cywilnego stanowi również, że jeśli darczyńca wskutek wykonania darowizny popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek dostarczać darczyńcy środków umożliwiających utrzymanie się i wykonywanie obowiązków alimentacyjnych. Od tego obowiązku może się uwolnić przez zwrot przedmiotu darowizny.

Możliwość odwołania darowizny nie przysługuje darczyńcy, jeśli umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa sam doprowadził do niekorzystnej zmiany swojej sytuacji materialnej.

Odwołanie darowizny wykonanej

W przypadku gdy darowizna została już wykonana (przedmiot umowy został przekazany), przyczyną jej odwołania może być rażąca niewdzięczność obdarowanego. Do tej kategorii można zaliczyć zachowania takie jak wyrządzenie szkody czy nieudzielenie pomocy. Jednak musi być to zachowanie świadome i umyślne, a nie wynikające z niewiedzy. Nie zalicza się tu też kłótni między darczyńcą a obdarowanym.

Należy jednak pamiętać, że odwołanie nie może nastąpić, jeśli upłynął rok od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o wspomnianej rażącej niewdzięczności, a także gdy darczyńca przebaczył obdarowanemu.

Jak odwołać darowiznę i kto może to zrobić?

Osobą uprawnioną do odwołania darowizny jest sam darczyńca. W przypadku, gdy darczyńcami są małżonkowie, a darowizna pochodzi z ich majątku wspólnego, przyjmuje się, że do czasu ustania ustawowej wspólności majątkowej odwołanie musi być dokonane przez nich oboje.

W określonych przypadkach prawo do odwołania darowizny może przejść na spadkobierców darczyńcy. Następuje to w sytuacji, gdy darczyńca w chwili śmierci zamierzał odwołać darowiznę i był do tego uprawniony, lecz śmierć udaremniła mu dopełnienie niezbędnych formalności. Inna sytuacja występuje, gdy obdarowany przyczynił się do śmierci darczyńcy – bezpośrednio bądź poprzez wywołanie uszczerbku na jego zdrowiu.

Odwołanie darowizny następuje na piśmie. W większości przypadków forma aktu notarialnego nie jest wymagana. Jednak niezbędna okaże się w sytuacji, gdy odwołanie darowizny dotyczy nieruchomości.

Wspomniane powyżej odwołanie darowizny, której przedmiotem jest nieruchomość, jest szczególnym przypadkiem, gdyż samo oświadczenie o jej odwołaniu nie powoduje ponownego przeniesienia własności na darczyńcę – jedynie nakłada na obdarowanego taki obowiązek. Wówczas strony mają dwie możliwości. Jedną z nich jest zawarcie przez strony umowy zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości. Musi to się odbyć w obecności notariusza i w formie aktu notarialnego. Jednak gdy między stronami zaistniał spór i jedna z nich odmawia podpisania umowy, pozostaje tylko postępowanie sądowe.