Jaka jest odpowiedzialność za długi spadkowe?

26 sierpnia 2014 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy zmieniający zapisy kodeksu cywilnego między innymi w zakresie prawa spadkowego. Nowelizacja ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, a Sejm przyjął ją na początku lutego. Możliwe więc, że nowe przepisy wejdą w życie jeszcze w 2015 roku.

Zmiany mają lepiej chronić spadkobierców, którzy do tej pory, w przypadku nieznajomości prawa spadkowego, mogli bezwiednie zostać uwikłani w skomplikowane postępowanie związane z egzekucją długów spadkodawcy. Nowe przepisy będą dotyczyć między innymi sposobu przyjmowania spadku, co będzie miało znacznie dla odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe, czy dokonywania spisu inwentarza.

W obecnym stanie prawnym spadkobierca może:

1. przyjąć spadek dokonując przyjęcia prostego, czyli przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi,
2. przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza,
3. odrzucić spadek.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest jednocześnie ograniczeniem odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkodawcy do wysokości otrzymanego spadku. Wybór sposobu przyjęcia spadku odbywa się poprzez złożenie stosownego oświadczenia przed notariuszem w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania i otwarciu spadku, co najczęściej następuje w dniu śmierci spadkodawcy. Niezłożenie takiego oświadczenia w przewidzianym przepisami terminie niesie negatywne skutki dla spadkobiercy. Mianowicie brak oświadczenia poczytuje się za przyjęcie proste spadku, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Wyjątkiem od tej zasady są dwie sytuacje:

• gdy spadkobierca nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, lub jeśli istnieje co do niego podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia,
• gdy spadkobierca jest osobą prawną.

Jeśli spadkobierca spełnia jeden z tych warunków, niewywiązanie się z obowiązku złożenia oświadczenia w ciągu 6 miesięcy traktowane jest jak przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z odpowiedzialnością za długi spadkowe ograniczone do wartości przyjętego spadku. Poprzez wartość spadku należy rozumieć stan czynny spadku ustalony w inwentarzu.
Natomiast w pozostałych przypadkach brak oświadczenia jest równoznaczny z prostym przyjęciem spadku. W praktyce oznacza to, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem, czyli tym który otrzymał w spadku oraz tym, który posiadał zanim go przyjął. Jeśli długi spadkodawcy okażą się wyższe niż wartość przekazanego spadku, spadkobierca zostanie uwikłany w procedurę spłaty wierzycieli spadkowych. W skrajnych przypadkach taka sytuacja może spowodować zadłużenie się samego spadkobiercy.

W przypadku złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca może być narażony na koszty związane z dokonaniem jego spisu. A świetle obowiązujących przepisów dokonanie tej czynności koordynuje komornik, który w razie potrzeby zleca ustalenie wartości poszczególnych składników majątku biegłym. Ich usługi mogą być wycenione nawet na kilka tysięcy złotych. Jednak w świetle perspektywy przyjęcia prostego spadku, poniesienie takich kosztów może okazać się o wiele mniejsze, niż nieograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe.