Testament własnoręczny i notarialny

plantic/bigstockphoto.com

Zapisanie ostatniej woli dotyczące rozporządzenia majątkiem po naszej śmierci może mieć formę testamentu notarialnego lub własnoręcznego. Jaką moc ma każdy z tych dokumentów, i czy któryś z nich łatwiej podważyć?

Testament jest czynnością prawną polegającą na zapisaniu swojego majątku po śmierci konkretnym osobom (spadkobiercom). W przypadku, gdy spadkodawca nie pozostawi po sobie testamentu, jego majątek będzie dziedziczony na zasadach ustawowych przez osoby uprawnione.

Czynność tą można przeprowadzić w różny sposób, np. napisać testament własnoręczny, nie wymagający urzędowego poświadczenia, albo sporządzić testament przed notariuszem. Testament może być również sporządzony ustanie w obecności dwóch świadków, jednak praktyka wskazuje, że przy tym rozwiązaniu często występują różnego rodzaju błędy. Bez względu na formę testamentu jest on wiążący i wywołuje takie same skutki w teorii.

Testament może napisać osoba pełnoletnia, o ile nie została ubezwłasnowolniona. Wywołuje on skutki z chwilą śmierci testatora (spadkodawcy). Ten może swoim majątkiem dowolnie dysponować, a spisany testament może w każdej chwili zmienić, odwołać, albo sporządzić nowy.
Testament własnoręczny (holograficzny) musi być dla swojej ważności sporządzony w całości odręcznie. Testator musi go podpisać i umieścić na nim datę sporządzenia. Jeśli więc testament będzie napisany na komputerze, wydrukowany i podpisany przez spadkodawcę, albo podyktowany i napisany przez inną osobę, będzie nieważny i nie wywoła skutków prawnych.

Kwestia dziedziczenia majątku w takim wypadku wydaje się być jasna, ponieważ wola spadkodawcy została określona. Często jednak spadkobiercy, którzy nie zgadzają się z treścią testamentu, próbują ten dokument podważyć, twierdząc, np. że nie został on sporządzony własnoręcznie przez spadkodawcę. Wówczas sprawa taka trafia do sądu, a kwestie dziedziczenia rozstrzygane są w drodze czasochłonnego postępowania. W praktyce może się więc zdarzyć, że ostateczny podział masy spadkowej nie będzie taki, jak życzyłby sobie testator. Stanie się tak, jeśli sąd uzna, że testament z jakiś powodów nie zasługuje na uwzględnienie, a majątek zostanie podzielony według zasad ustawowych – w pierwszej kolejności dziedziczyć będą małżonek, dzieci, ewentualnie dalsi krewni.

Testament notarialny jest dokumentem, którego wiarygodność bardzo trudno podważyć. Jest to bowiem oświadczenie woli złożone w obecności notariusza, a sam testament jest wówczas wiążącym dokumentem urzędowym. Podważenie jego treści musiałoby być bardzo dobrze uzasadnione przez osobę uprawnioną, która domagałaby się uchylenia testamentu. Jednakże notariusz, jako podmiot profesjonalny, zobowiązany jest do zweryfikowania tożsamości osoby składającej testament, oceny jej zdolności do składania oświadczeń woli, a także zadbania o to, by w treści nie pojawiły się zapisy nieprawidłowe, czy niezgodne z prawem. Dokument taki zostanie zabezpieczony i będzie przechowywany przez notariusza, nie ma więc ryzyka jego utraty, czy zniszczenia.

Dodatkowo drugi rodzaj testamentu może zostać ujawniony w Notarialnym Rejestrze Testamentów. Wówczas spadkobiercom łatwiej będzie ustalić, czy testament został w ogóle sporządzony, oraz przez jakiego notariusza. Co jednak istotne, testament w rejestrze widoczny będzie dopiero po śmierci testatora.